SBÜ ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ EVDE SAĞLIK

29 nazogastrik.pdf

30 stoma bakımı.pdf

NAZOGASTRİK SONDA BAKIMI

Uzm. Dr. Nuray Ayper ÖNGEN

       Uzun süre ağız yoluyla beslenemeyen evde bakım hastalarında nazogastrik sonda yoluyla besleme yapılabilir. Bu hastalarda şunlara mutlaka dikkat edilmelidir:

1. Beslenme sırasında nazogastrik sonda yerinde olmazsa verilen gıdalar akciğere kaçabilr. Bu durum hastada akciğer enfeksiyonlarından ölüme kadar gidebilecek kötü sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle nazogastrik sondadan beslemeye başlamadan önce sondanın mutlaka midede olduğu, solunum yollarına doğru ilerleyip ilerlemediği veya ağızda kıvrılıp toplanmadığı kontrol edilmelidir. Burun hizasında nazogastrik sondanın üzerindeki çizgilerin 2-3 çizgisi hizasında olması gerekir. Ayrıca mideye 50 cc.lik enjektör ile hava verilerek ve el karında midenin üzerine konularak havanın mideye geçtiği, midenin şişip şişmediği kontrol edilebilir.
2. Nazogastrik sondanın midede olduğu kontrol edildikten sonra sondanın buruna giriş yerinde flaster ile yapılan tespitin ne çok gevşek olması ne de çok sıkı olması gerekir. Çok gevşek olursa sonda dışarı doğru kayıp mideden çıkabilir. Çok sıkı olursa da burun kanatlarında yaralara neden olabilir. Burun kanatlarında yara oluşmasını önlemek için nazogastriğin buruna giriş yerindeki tespit flasteri her gün veya iki günde bir değiştirilip nazogastrik farklı bir tarafa doğru tespit edilmelidir. Yara oluşmuşsa diğer burun deliğinden sonda yeniden takılması gerekebileceği için doktora başvurulmalıdır.
3. Nazogastrik sondanın tespit edildiği flasterin ıslak veya kirli olup olmadığı kontrol edilmeli, gerekirse değiştirilmelidir.
4. Nazogastrik sonda ile beslemeye başlamadan önce hastanın başının altına 2-3 yastık konmalı yaklaşık 45 derece oturur vaziyette olmalıdır. Aksitaktirde verilen gıdalar mideden yemek borusuna geri kaçabilir.
5. Eğer mümkünse beslenme sırasında hasta uyanık olmadır.
6. Beslenmeye başlamadan önce 10-20cc.lik enjektör sondanın ucuna takıp enjektör geri çekilmelidir.Enjektöre gelen mide içeriğinin ne kadar olduğunu  kaydedilmeli, gelen sıvı bir çay bardağından (yaklaşık 100 cc) fazla ise doktora mutlaka haber verilmelidir.  Bu işlem her beslenmeden önce tekrarlanmalıdır.
7. Nazogastrik sonda ile beslemeye az az ve yavaş yavaş başlanmalıdır.
8. Enjektör besin ile doldurulduktan sonra besleme işlemi yavaş bir şekilde yaklaşık 10-15 dakikada yapılmalıdır. Besinler hızlı verilirse bulantı kusma olabilir
9. Besleme bittikten sonra yaklaşık 1 saat kadar hastanın başı yüksekte tutulmalıdır.
10. Nazogastrik sondadan besleme yapılıp bittikten sonra sondanın tıkanmasını önlemek için, sondanın içine ılık çeşme suyu verilerek yıkanmalıdır.
11. Sondanın mide duvarına yapışmasını önlemek için günde bir kez sonda kendi etrafında döndürülmelidir.

12.Nazogastrik tüpü olan hastalar ağız solunumu yapar ve oral almadıkları için ağız mukozası kurur, dudaklar çatlar. Bunun için hastanın odası nemlendirilir. Ağız ve burun mukozası temizlenir. Dişlerin düzenli fırçalanması, ağız antiseptiği ile ağız içinin çalkalanarak yıkanması ve mukozanın nemlenmesi sağlanmalıdır.

Kaynaklar:

1. Karabulut N, Uzun Ö..Nazogastrik Uygulaması ve Hemşirelik Bakımı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,(2010) 86-98
2. Sabuncu S, Ecevit Alper Ş. Nazogastrik sonda ya da gastronomi yoluyla sürekli besleme.  Hemşirelik esasları temel beceriler kitabı. 1.baskı İstanbul, İstanbul tıp kitabevi. (2008). 120-121.
3. Uysal N, Eşer İ. Hemşirelerin Enteral Beslenme İşlemine Yönelik Uygulama ve Kayıtlarının İncelenmesi, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2011; 14: 2
4. Best C, Wilson N. Advice on safeadministration of medicationviaenteralfeedingtubes. Nutrition 2011;November6–10.
5. Bahar M. Kritik hastada enteralnutrisyon. ANKEM Derg. 2001;15(3):552–555.
6. Peter S, Gill F. Development of a clinicalpracticeguidelinefortestingnasogastrictubeplacement. JSPN. 2008; 14(1):3–11.
7. Ulusoy MF, Görgülü RS. Hemşirelik Esasları Temel Kuram, Kavram, İlke ve Yöntemler, Cilt I, 5. Baskı, 72 TDFO Ltd. Şti., Ankara, 316–321;2001.
8. Çelik N, Nazogastrik tüp ve hemşirelik girişimleri, S.D.Ü Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi,  2013, 4:2,108-113

STOMA BAKIMI:

Buradaki temel amaç stomalı hastanın kendisi ve ailesinin stoma ve stoma bakımı hakkında bilgilendirilerek, bakımını ailesi veya kendisinin evde de bağımsız olarak sürdürebilmesini sağlamaktır.

Stoma: Ağız veya açıklık anlamına gelir.

İleostomi: İleumun karın cildine ağızlaştırılmasıdır.

Jejunostomi: Jejunumun karın cildine ağızlaştırılmasıdır.

Kolostomi: Kalın barsağın karın cildine ağızlaştırılmasıdır.

Ürostomi: Üreterlerin karın cildine ağızlaştırılmasıdır.

Hepsinde temel bakımlar aynıdır.

Gerekli Malzemeler:

1. Eldiven
2. Ilık sabunlu su  ya da ıslak mendil
3. Kurulamak için havlu kağıt
4. Ostomi torbası ve adaptör
5. Ostomi pastası

Dikkat Edilecek Durumlar:

1. Her stoma torbası değişiminde, stomanın rengi ve stoma etrafındaki cilt kontrol edilmelidir.
2. Stomarengi pembe olmalıdır. Morarma varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.
3. Stoma çevresinde kızarıklık, iltihaplı akıntı, ateş gibi enfeksiyon bulguları varsa veya ishal,kabızlık, stomadan bağırsak içeriği gelmemesi, stoma etrafındaki ciltte kızarıklık, kaşıntı olması gibi durumlarda mutlaka doktora başvurulmalıdır.

İşlemler:

1. Eller su ve sabun ile ovuşturularak yıkanır ve kullanılacak tüm malzemeler hazırlanır.
2. Hastaya sırt üstü yatırılır. Eğer hasta işlemi kendi yapabilir durumda ise oturur ya da ayakta durur pozisyonda olmalıdır.
3. Tedavi bezi ve muşambası hastanın altına yerleştirilir.
4.  Eldiven giyilir.
5.  Torba ya da adaptörün deriden ayrılır. Daha kolay ayrılmasını sağlamak  için adaptörün çevresi ılık suya batırılmış gazlı bezle ıslatılabilir.
6. Torba ya da adaptörün ayrılması sırasında, bir el ile stoma çevresindeki cilt gerdirilir ve bu esnada  diğer el ile torba ya da adaptör (2 parçalı torba kullanıyorsanız) yukarıdan aşağıya doğru ciltten nazikçe ayrılır.
7. Stoma etrafındaki derinin korunması çok önemlidir. Bunu sağlamak için cildin bağırsak içeriği ile temas etmemesine dikkat edilmelidir. Cilt tahriş edilmeden ılık sabunlu su ve ya ıslak mendil yardımı ile stoma etrafındaki cilt temizlenir ve yumuşak bir havlu kağıtla kurulanır. Sabunlu su kullanılırsa mutlaka durulama işlemi de yapılmalıdır.
8. Stoma torbası çıkarıldıktan sonra, stomanın rengi ve stomaetrafındaki cilt kontrol edilmelidir.
9. Ostomi torbasının iyi yapışmasını sağlamak için ciltte fazla tüy varsa tıraşı yapılmalıdır.
10.  Eldiven çıkarılıp atıldıktan sonra yeni bir eldiven giyilmelidir. Stoma ölçer ile stomanınçapı belirlendikten sonra torba ya da adaptör torbanın kenarı ile stoma çevresi arasında 2-3 mm.lik bir boşluk olacak şekilde kesilmelidir. İleostomilerde derinin daha iyi korunması gerektiğinden torba çapının ileostomiye mümkün olduğunca yakın olması tercih edilmelidir. Bu mesafe çok dar olursastomaya bası olacağından stoma tahriş olabilir.torba çapı geniş olursa da stoma etrafındaki deri açıkta kalır ve bağırsak içeriği deriye bulaşarak, deride tahrişe yol açabilir. Ameliyattan hemen sonra stoma ödem nedeniyle olduğundan daha büyük ölçülür. Ameliyattan sonra 1- 2 ay içinde küçülür. Bu nedenle başlangıçta kullanılan torbanın çapı daha sonra küçüleceğinden yeniden ölçüm yapılmalıdır.

14. Torba ya da adaptör yapıştırılmadan önce stoma etrafına veya adaptör ya da torbanın iç yüzüne kalın bir şekilde ostomipastası sürülebilir. Ostomi pastası ostominin etrafındaki cildi barsak içeriği ve ya idrarın tahrişinden korur.

15. Adaptör ve ya ostomi torbasının ortasındaki kestiğimiz delik stomayı içine alacak şekilde adaptör cilde yerleştirilir ve yapışkan kısma el ile yarım dakika bastırılarak elin ısısı ile yapışkan kısmın vücuda daha iyi yapışması sağlanır. Bu esnada hastadan karnını şişirmesi istenir. Yapıştırma sırasında adaptör ve ya torbanın yapışkan kısmına temas edilmemelidir. Adaptörün orta kısmının yapıştırma işlemi bittikten sonra kenarındakii yapışkan kağıtlar kaldırılarak adaptörtam olarak cilde yapıştırılır.

16.  Alttan boşaltmalı torba kullanılmışsa torbanın klembi kapatılır.

17.  Torba hafifçe çekilerek torbanın tam olarak yapışıp yapışmadığı veya torbanın adaptöre tam olarak oturup oturmadığı kontrol  edilir.

18. Atıklar bir poşette toplanır. Eldiven de çıkarılıp bu poşete konulduktan sonra poşet uygun şekilde imha edilir.

19. Eller sabun ve su ile ovalayarak yıkanır.

Kaynaklar:

1. AnorektalMalformasyon Derneği (ARMD). Stoma Bakımı. http://www.armtr.org/stoma-bakim.php?active=12 . (Erişim Tarihi: 30.07.2013).
2. Çavdar İ. Stomalı Hastanın Eğitimi. www.istanbulsağlık.gov.tr (Erişim Tarihi:28.01.2013)3
3. Hyland J. (2002). GastroenteralNursing. 25, p. 241- 244.
4. David E. Beck (1997) Handbook of ColorectalSurgery, QualityMedical Publishing Inc. St.Louis, Mıssouri
5. Menteş B. Kolostomili ve ileostomili hastaların bakımına yönelik rehber kitap, Gazi Üiversitesi Tıp Fakültesi